42. N’I NHžC B€I TR‡N CœA Ð’ THANH VÀ PH€M DIÊN

Sách ÐÕi Vi®t SØ Lßþc (quy¬n 3, t¶ 15-a) chép r¢ng:

"Mùa thu, tháng 7 (nåm Quý Hþi, 1203 - NKT), quan coi châu Ngh® An là ði®n ti«n chï huy sÑ Ð² Thanh và b÷n châu møc là PhÕm Diên dâng thß v« tri«u nói r¢ng:

- Chúa nß¾c Chiêm Thành là B¯-trì, b¸ chú là B¯-do ðu±i ði, bèn ðem h½n 200 chiªt thuy«n B¸-lan ch· vþ con ðªn · cØa bi¬n C½ La (tÑc KÏ La, nay là cØa Nhßþng, thuµc C¦m Xuyên, Hà Tînh - NKT) mu¯n c¥u cÑu ta.

Tháng 8, Vua sai b÷n phø qu¯c thái phó là Ðàm Dî Mông, khu m§t sÑ là в An ði bàn bÕc công vi®c này. Dî Mông ðªn C½ La, в An bàn r¢ng:

- B¯-trì có 200 chiªc thuy«n, cái dã tâm cüa con lang không th¬ tin cä ðßþc. NgÕn ngæ có câu r¢ng, mµt l² kiªn có th¬ làm vÞ ðê, mµt t¤c khói có th¬ làm cháy nhà. Nay quân cüa B¯-trì há chï là l² kiªn, t¤c khói hay sao ? Xin ông hãy suy nghî kÛ.

Dî Mông l¤y l¶i ðó nói v¾i Thanh và Diên, bäo h÷ phäi phòng b¸. Thanh và Diên nói r¢ng:

- Kë kia vì g£p nÕn mà ðªn c¥u cÑu ta, ta nên có lòng thành thß½ng xót, chÑ tö ý nghi ng¶ nhß v£y, chÆng là không nên sao ?

Dî Mµng gi§n dæ, bèn dçn quân v«. Thanh và Diên nói v¾i nhau r¢ng:

- Lû ta ðã trái ý Phø Qu¯c (chï Ðàm Dî Mông - NKT), t¤t có h§u hoÕn, chi b¢ng hãy ði ðánh B¯-trì ð¬ làm kª tñ toàn.

Mßu ðó tiªt lµ ra, B¯-trì biªt ðßþc, sþ hãi mà nói v¾i quan lính r¢ng:

- Lû ta g£p nÕn mà phäi ði c¥u cÑu nß¾c l¾n, nó ðã không có tình nghîa thß½ng xót láng gi«ng, lÕi toan b¡t tù ta, th§t ðau ð¾n biªt ch×ng nào.

Thª r°i (B¯-trì) nhân lúc s½ h· ð¬ dø Thanh và Diên. Thanh và Diên sai ng߶i Ngh® An buµc thuy«n vào thuy«n B¸-lan cüa Chiêm Thành ð¬ coi giæ. Ban ðêm, ng߶i Chiêm Thành ðem nhæng bó ðu¯c tre · trong có gi¤u g§y nh÷n, ð¬ vào thuy«n. Mµt ðêm, quân canh gác möi m®t nên không phòng b¸ mà n¢m ngü quên m¤t. Quân Chiêm nhân ðó ð¯t ðu¯c ném vào thuy«n cüa ta. Lính canh sþ hãi tïnh d§y, không biªt làm thª nào, s¯ b¸ quân Chiêm Thành giªt, s¯ nhäy xu¯ng nß¾c r°i chªt ðu¯i, t±ng cµng h½n 200 ng߶i. Quân cüa Thanh và Diên tan vÞ, còn B¯-trì thì th¯ng su¤t lính tráng và tay chân chÕy tr¯n v« nß¾c nó".

L–I BÀN - Ðàm Dî Mông và в An là b§c ðÕi th¥n, nh§n m®nh vua ði xét vi®c B¯-trì ðªn xin c¥u cÑu, nhßng chßa bàn ðã nghi kÜ ng߶i, ¤y là l²i khó bö qua. Phàm · ð¶i, h­ chßa bàn chuy®n v¾i ng߶i mà ðã m¤t lòng tin · ng߶i thì thà ð×ng bàn còn h½n. Cänh giác và m¤t lòng tin là hai khái ni®m khác nhau, trµn lçn ð¬ r°i nh¥m lçn thì chï lâm vào ch² kh¯n.

в Thanh và PhÕm Diên lúc ð¥u lòng thành có dß, nhßng khi th¤y quan trên gi§n dæ bö v« thì không còn giæ ðßþc bình tînh næa. Hóa ra, hai ông sþ quan trên còn h½n sþ gi£c ngoài ! Dân gian có câu:

ThÑ nh¤t sþ kë anh hùng,
ThÑ nhì sþ kë c¯ cùng li«u thân.

B¯-trì lúc ¤y cûng có th¬ coi là kë c¯ cùng li«u thân v§y. Song, quân pháp nhà Lý b¤y gi¶ nghiêm ðªn mÑc nào mà ðªn cä chuy®n h® tr÷ng nhß v§y cûng bay ðªn tai B¯-trì ngay ? "Trong nhà chßa tö, ngoài ngõ ðã t߶ng" là ð¤y chång ? в Thanh và PhÕm Diên b¸ ðÕi nhøc nhã, k¬ cûng d­ hi¬u !