— th¶i th¸nh tr¸, muôn vÕn binh hùng tß¾ng mÕnh cüa ngoÕi bang ° Õt tràn ðªn, tri«u chính chßa d ðã lung lay nhß · th¶i chính sñ suy vi, có khi chï mµt ðÑa bé cön con cûng ðü sÑc ð¬ làm cho ngai vàng nghiêng ngØa. Chuy®n c§u bé Giác Hoàng x¦y ra vào ð¥u nåm Nhâm Thìn (1112) ðßþc sách ÐÕi Vi®t sØ lßþc (quy¬n 2, t¶ 21 a-b) ghi lÕi sau ðây, có th¬ coi là mµt ví dø tiêu bi¬u :
"Tháng 2 (nåm 1112 - NKT), ng߶i · Thanh Hoá nói r¢ng, ven bi¬n n½i ¤y có ðÑa bé lÕ, m¾i ba tu±i mà ai nói gì cûng hi¬u, tñ xßng là con vua, hi®u Giác Hoàng (nghîa là Ph§t, ng߶i ðã giác ngµ hoàn toàn - NKT). Phàm Vua làm gì, nó cûng ð«u biªt trß¾c. Vua sai quan trung sÑ ðªn höi, th¤y nhæng ði«u nó nói ð«u ðúng, bèn ðón v«, cho · tÕi chùa Báo Thiên (Hà Nµi - NKT). Vua th¤y nó linh d¸ nên yêu quý l¡m. B¤y gi¶, Vua không có con trai, ð¸nh l§p nó làm thái tØ, nhßng qu¥n th¥n cho là không nên, bèn thôi. Vua sai bày trai ðàn · trong c¤m ðình, mu¯n sai Giác Hoàng ð¥u thai làm con mình. Có v¸ sß tên là T× Lµ, hi®u là ÐÕo HÕnh, · núi Ph§t Tích nghe tin ðó, không b¢ng lòng, bèn bäo v¾i ng߶i ch¸ là T× th¸ ði dñ hµi. ÐÕo HÕnh ng¥m ðßa vài hÕt châu ðã làm phép, nói v¾i ch¸ r¢ng, khi t¾i cuµc hµi, nh¾ ðem gi¡t vào mái nhà, ð×ng ð¬ cho ai biªt. T× th¸ làm ðúng l¶i d£n. Giác Hoàng b±ng nhiên m¡c b®nh s¯t, nói v¾i m÷i ng߶i r¢ng, h¡n th¤y kh¡p trong nß¾c ð«u có chång lß¾i s¡t, không còn ð߶ng ð¬ vào thác sinh · trong cung. Vua sai tìm kiªm kh¡p n½i thì b¡t ðßþc m¤y hÕt châu cüa T× th¸ gi¤u. Vua sai b¡t Lµ trói · hành lang Hßng Thánh, toan xØ tØ. B¤y gi¶ Sùng Hi«n H¥u (em Vua - NKT) vào ch¥u. Lµ kêu than r¢ng, xin Hi«n H¥u cÑu b¥n tång, nªu may mà b¥n tång thoát chªt thì (sau s¨) xin làm con cüa (Hi«n) H¥u ð¬ báo ð«n ½n ðÑc. (Hi«n) H¥u nh§n l¶i. Vào ch¥u Vua, ð¬ cÑu Lµ, H¥u nói, Giác Hoàng nªu th§t sñ có sÑc th¥n mà b¸ Lµ làm phép y¬m ðßþc, thì Lµ rõ ràng là giöi h½n Giác Hoàng. Th¥n cho r¢ng, chi b¢ng hãy cho ngay T× Lµ thác sinh. Vua bèn tha tµi Lµ.
Giác Hoàng b¸ b®nh r¤t nguy, trång tr¯i lÕi r¢ng, sau khi chªt, hãy dñng tháp · núi Tiên Du mà th¶ y".
L–I BÀN - B§c xu¤t chúng có tài b¦m sinh, th¶i nào cûng có. Giác Hoàng cûng chï là mµt trong s¯ nhæng ng߶i ¤y. Song le, hành trÕng Giác Hoàng thñc hß lçn lµn, tråm sñ chÆng qua cûng b·i sñ sùng Ph§t thái quá cüa ng߶i ðß½ng th¶i. Thiên tài phäi mµt phen hú vía vì Vua b¡t ð¥u thai thác hóa, phát s¯t mà thành b®nh nguy k¸ch cûng phäi.
T× ÐÕo HÕnh là b§c tu hành, tñ nói có pháp thu§t cao c߶ng, song thói tøc ð¶i th߶ng xem ra vçn còn n£ng l¡m. T× ÐÕo HÕnh dùng bùa phép ð¬ hãm hÕi Giác Hoàng là b§c ð°ng ðÕo, ¤y là thói ghen ghét vçn còn ch¤t chÑa. T× ÐÕo HÕnh lÕi mu¯n chính mình ðßþc ð¥u thai thác hóa ð¬ kiªp sau ðßþc làm vua, ¤y là lòng tham quy«n thª còn r¤t n£ng n«. Sách ÐÕi Vi®t sØ ký toàn thß (bän kÖ, quy¬n 3, t¶ 16-a) chép r¢ng, v« sau, T× ÐÕo HÕnh thác hóa làm con cüa Sùng Hi«n H¥u (em vua Lý Nhân Tông), ¤y là Lý Dß½ng Hoán. Nhân Tông không có con trai nên truy«n ngôi cho Lý Dß½ng Hoán, ðó là Lý Th¥n Tông (1128-1138).